Spadek liczby potencjalnych pracowników
W latach 2015-2020 ubędzie blisko 590 tys. osób w wieku produkcyjnym. Kolejne dziesięciolecie przyniesie pogłębienie tych niekorzystnych tendencji. W latach 2020-2030
z rynku pracy odejdzie kolejne 925 tys. osób pomiędzy 18. a 64. rokiem życia. W rezultacie do 2030 roku zasoby pracy zmniejszą się o ponad 1,5 mln osób. Dla porównania liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosi obecnie niewiele więcej, bo ok. 1,8 mln osób.
Liczba pracowników zaliczanych do tzw. wieku mobilnego, a więc między 18. i 44. rokiem życia, zmniejszy się w ciągu najbliższych pięciu lat o 946 tys. osób. Z kolei w grupie pracowników tzw. niemobilnych, a więc w wieku 45-65 lat, zaobserwujemy wzrost, o ponad 350 tys. osób. Z punktu widzenia rynku pracy dużo większą wartość mają pracownicy zaliczani do grupy mobilnych. Wynika to z tego, że osoby te są zdolne do zmiany stanowiska, miejsca pracy czy ewentualnego przekwalifikowania. Pracownicy niemobilni to natomiast osoby, które nie są gotowe do zmiany miejsca pracy, dokształcania czy nawet przekwalifikowania w celu zmiany stanowiska pracy.
Podsumowując, do 2020 roku liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszy się o blisko 2,5%, a do 2030 o ponad 6,2%. Najgwałtowniejszy spadek zauważymy w grupie osób w wieku produkcyjnym mobilnym. Demografowie przewidują, że w Polsce w latach 2015-2020 liczba takich osób spadnie o 6,2%, a do 2030 o ponad 23,0%. Co więcej, w ostatnich latach w wyniku zmiany liczby ludności i osób w wieku produkcyjnym nastąpił nieznaczny spadek udziału potencjalnych pracowników w ogólnej liczbie ludności. Z prognoz wynika, że ten negatywny trend będzie kontynuowany. Ostatecznie udział ten spadnie z poziomu 39,7% w 2014 do 37,3%, a więc o 2,4 p.p.
Bardzo niepokojącym zjawiskiem staje się prognozowany spadek liczby osób aktywnych zawodowo w grupie młodych. Z analizy prognoz Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego wynika, że
największy spadek podaży pracy w Polsce wystąpi w kategorii wiekowej 15-24 oraz 25-34 i wyniesie odpowiednio 22,5% oraz 21,5%. Ten negatywny trend będzie mniej zauważalny w całej Unii Europejskiej, gdzie w omawianych grupach wyniesie od 1,2% do 6,7%. Co więcej, liczba osób aktywnych zawodowo w najstarszej grupie wiekowej wzrośnie o 56,6% w Polsce i 34,3% w Unii Europejskiej.
Migracje pracowników
Wielkość przyszłych zasobów pracy zależy również od rozmiarów migracji. Według szacunkowych danych GUS w latach 2010-2014 liczba Polaków przebywających na emigracji powoli, ale systematycznie rosła. W 2014 roku liczba osób mieszkających za granicą powyżej 3 miesięcy wynosiła około 2,3 mln osób . Plany wyjazdowe mieszkańców naszego kraju wskazują na to, że przez najbliższe lata tendencja wzrostowa nadal będzie się utrzymywać.
Z raportu Diagnozy Społecznej wynika, że w 2013 roku odsetek osób deklarujących chęć emigracji zarobkowej w ciągu najbliższych lat nieznacznie wzrósł do poziomu 8,1% wobec 6,9% dwa lata wcześniej i 6,4% w 2009 roku. Udział osób, które są zainteresowane wyjazdem do innego kraju w celu znalezienia pracy, wzrósł w grupie aktywnych zawodowo (wśród pracujących i bezrobotnych). W 2013 roku zamiar wyjazdu zarobkowego poza granicę Polski w ciągu następnych dwóch lat zadeklarowała prawie co czwarta bezrobotna osoba.
Dla porównania w poprzedniej edycji badania, niespełna jedna piąta osób pozbawionych pracy rozważała takie rozwiązanie. Zainteresowanie wyjazdem wykazało około 8% pracujących i blisko 5% nieaktywnych zawodowo. W grupie pracujących odsetek chętnych do emigracji zarobkowej wzrósł o 1,5 p.p. i wyniósł 8,3% w 2013 roku. Wszystko wskazuje na to, że trend zaobserwowany w ostatnich latach nadal będzie występował.
Podsumowanie
Prognozowany w najbliższej dekadzie znaczący spadek liczby osób w wieku produkcyjnym wymusi na pracodawcach zmianę strategii zatrudniania.
W przyszłości firmy powinny poszukiwać potencjalnych pracowników głównie wśród osób starszych i kobiet, które to grupy obecnie stanowią duże rezerwy dla rynku pracy. Aby to zrobić konieczne jest spopularyzowanie bardziej elastycznych form zatrudnienia spełniających oczekiwania osób starszych oraz sprzyjających godzeniu rodzicielstwa z pracą. Chodzi tu przede wszystkim o pracę w niepełnym wymiarze czasu oraz ruchome (elastyczne) godziny pracy.
W obliczu zmian demograficznych niezwykle istotne staje się wdrażanie programów zarządzania wiekiem. Pracodawcy muszę uświadomić sobie, że ich przewaga nad innymi firmami będzie zależała od efektywnego wykorzystania potencjału dojrzałych pracowników. Warto, aby firmy zrozumiały jak cenny zasób kapitału ludzkiego stanowią umiejętności i wiedza osób starszych. Wiek pracownika nie powinien być dla pracodawców przeszkodą, ale czymś naturalny, z czego organizacja może czerpać korzyści.
