Ocena etyczności nierejestrowania działalności w celu uniknięcia opodatkowana wśród większości badanych jest podobna. Jednak, mimo że 64,7% respondentów zaklasyfikowało nierejestrowanie działalności w celu uniknięcia opodatkowania jako nieetyczne, to wśród 411 pytanych osób znalazło się aż 25,8%, które były przeciwnego zdania.
Starsi zgodni: nierejestrowanie działalności jest nieetyczne
Dalsze analizy wykazały, że wśród kobiet (72,3%) taka opinia jest bardziej powszechna, niż wśród (58,3%). Ciekawe wnioski nasuwa także zestawienie odpowiedzi badanych z ich wiekiem. Im starsi respondenci, tym częściej można spotkać się z poparciem dla stwierdzenia, że nierejestrowanie działalności jest nieetyczne. W grupie osób najmłodszych taki pogląd podziela niecała połowa respondentów. Natomiast wśród najstarszych, odsetek ten przekracza 80%. W tej grupie badanych znajduje się także najmniej osób, które deklarują, że nie mają zdania na ten temat. Można więc przypuszczać, że to osoby najstarsze mają najbardziej jednoznaczną opinię na temat etycznych aspektów prowadzenia działalności w szarej strefie.
Interesujący jest fakt, że ani wykształcenie ani dochód nie są czynnikami, które różnicują respondentów, biorąc pod uwagę ich opinię o etyczności prowadzenia działalności w szarej strefie.
Szarą strefę napędzają wysokie podatki
Zdaniem respondentów, czynnikami, które przyczyniają się do istnienia i rozwoju działalności nierejestrowanej są przede wszystkim wysokie podatki oraz nieprzejrzyste i nieżyczliwe przedsiębiorcom prawo. Prawie połowa badanych uważa także, że wpływ na zaistniałą sytuację ma nadmierna biurokracja, a 37,1% osób twierdzi, że główną determinantą takiego stanu rzeczy jest mała skuteczność państwowych organów kontrolnych.
Według badanych, prowadzenie działalności nierejestrowanej z punktu widzenia pracodawców wiąże się z wieloma korzyściami. Aż 84,8% osób, które wypełniły ankietę uważa, że kluczowym profitem dla pracodawców, którzy działają w szarej strefie jest niepłacenie składek na ubezpieczenie społeczne, które znacznie zwiększają koszty pracy. Ponad 60% osób twierdzi, że do niezarejestrowania działalności skłania także pracodawców możliwość niepłacenia lub zaniżania podatków. Wielu respondentów wyraziło także dość radykalną opinię, zgodnie z którą pracodawcy wolą działać w szarej strefie ze względu na możliwość zwolnienia pracownika w dowolnym momencie lub niewypłacenia mu wynagrodzenia.
Pracodawcy są bezkarni?
Respondenci zostali także zapytani, czy ich zdaniem pracodawcy boją się zatrudniać bez umowy. Z ich odpowiedzi jednoznacznie wynika, że wśród pracodawców panuje przekonanie o bezkarności takiego postępowania. Zaledwie 16,1% osób było przeciwnego zdania.
Większość respondentów (61,9%) wychodzi z założenia, że pracodawcy, którzy zatrudniają bez umowy obawiają się przede wszystkim sankcji prawnych. Zbliżona liczba badanych uważa, że ich obawy mogą być także związane z ponoszeniem konsekwencji za skutki ewentualnego wypadku pracownika. Zaledwie 14,1% osób jest zdania, że pracodawcy zatrudniający „na czarno” boją się złych opinii o firmie. Wśród obaw, które badani przypisują pracodawcom działającym w szarej strefie grono respondentów zaznacza, że ich zdaniem zatrudniający nie boją się niczego. Fakt ten jest kolejnym elementem, który potwierdza panujące przekonanie o bezkarności polskich pracodawców, którzy zatrudniają pracowników bez umów.
W trakcie wymieniania czynników, które przyczyniają się do istnienia i rozwoju działalności nierejestrowanej część respondentów zwróciła uwagę na małą, ich zdaniem, skuteczność państwowych organów kontrolnych. Okazuje się jednak, że wielu respondentów (26,3%) twierdzi, że nawet zwiększenie kontroli nad szarą strefą nie zmusiłoby podmiotów w niej działających do zalegalizowania swojej działalności. Wiele osób (41,6%) jest także zdania, że zwiększenie kontroli spowodowałoby zarejestrowanie działalności zaledwie w niektórych przypadkach.
Podsumowanie
W ankiecie „Działalność w szarej strefie” ujawniła się swego rodzaju różnica pokoleniowa: w porównaniu do najstarszych wiekiem respondentów najmłodsi rzadziej zgadzają się ze stwierdzeniem, że nierejestrowanie działalności w celu uniknięcia opodatkowania jest nieetyczne. Bez względu na wiek respondenci są jednak w większości zgodni wobec innej kwestii poruszonej w tym badaniu: pracodawcy, którzy działają w szarej strefie są w dużej mierze bezkarni i nic nie wskazuje na to, żeby ta sytuacja mogła ulec zmianie.
Joanna Szwed
